توضیحات :

تحقیق در موردخوشنویسی در دوره صفویه 10 صفحه در قالب Word قابل ویرایش.

بخشی از متن :

مقدمه :

بعد از اسلام در ايران هفت نوع خط معروف وجود داشته كه اگر هنرمند خوشنويسي قادر بود اين هفت خط را كامل بنويسد سمت استادي داشت و او را در حد كمال و «هفت خط» مي‌ناميدند.

خطهاي هفت گانة اسلامي كه در ايران متداول بوده و هست به ترتيب قدمت عبارت‌اند از: خط كوفي، خط محقّق و ريحان، خط ثلث، خط نسخ، خط تعليق و ديواني، خط نستعليق و خط شكسته نستعليق كه رقعه را نيز بايد به اين جمع اضافه نمود. هر كدام از اين خطها مشتقات و گونه‌هاي مختلف دارد.

تاريخ خط فارسي را با تاريخ تحول خط عربي همزمان مي دانند زيرا با ظهور دين اسلام و گسترش آن در ايران خط عربي كوفي جايگزين خط پهلوي شد.

خط كوفي در ابتدا بدون نقطه و اعراب بود اما در سال 69 هجري قمري ابوالاسود دولي از شاگردان حضرت علي (ع) براين خط اعراب نهاد و ديگري به نام نصر بن عاصم نقطه گذاري كرد.

در اصفهان تا قرن دوم هجري خط همان خط پهلوي بود كه از عهد ساسانيان رايج بود و تا سال 132 هجري قمري تغييري در خط معمول اين شهر پيدا نشد.

با روي كار آمدن عباسيان و قدرت يافتن ابومسلم، براي اولين بار خط اسلامي در شهر اصفهان متداول شد و به تدريج مكاتيب عمومي از خط پهلوي به خط اسلامي تبديل شد.

قرن پنجم و ششم زمان رواج خط كوفي در اصفهان است. از قرن هفتم هجري استقبال از اين خط به شدت كاهش يافت. اما متروك نشد.

آخرين نمونه اين نوع خط در كتيبه دور گنبد امامزاده جعفر است كه تاريخ آن 725 هجري قمري است.

از اوائل قرن پنجم رواج خط نستعليق كه خط تحريري خاص ايراني بود شروع شد و در قرن ششم و هفتم رواج كامل يافت بطوري كه اكثر كتب فارسي و برخي از كتب عربي با اين خط نوشته مي شد.

چکیده :

دوره صفويان از درخشان ترين ادوار ترقي و تكامل خطوط مختلف ايراني بويژه ثلث، (نسخ) و (نستعليق) است.

در اين زمان بيشتر شاهان و شاهزادگان و رجال و امراء صفويه خود خوشنويس بوده اند و خطاطان و اساتيد خوشنويس از احترامي ويژه برخوردار شدند و مكتب خط و خطاطي در اين شهر دائر شد و اين شهر در حدود 4 قرن مهد بزرگترين خطاطان و خوشنويسان شد.

خط نستعليق در دوران صفويه به آنچنان جايگاهي رسيد كه نه تنها در ايران و افغانستان (كه در آن هنگام جزئي از ايران بود) بلكه در ممالك مجاور و دور دست همچون هندوستان و عثماني و مصر و عربستان نيز طرفداراني پيدا كرد و اساتيد بزرگي مانند مير معزكاشي نستعليق نويس بزرگ دوران شاه عباس اول به هند سفر كرد و اين خط را در آن كشور رواج داد.

دوران صفويه زمان رونق خط ثلث نيز هست.

در ادامه مقاله بیشتر با رشد این هنر در دوره صفویه آشنا می شویم .

خوشنویسی در دوره صفویه

دوران حكومت صفويه در ايران و اصفهان زمان اوج شكوفايي هنر در سطوح مختلف بوده است. از جمله خوشنويسي به علت علاقة سلاطين اين دوره به هنر خوشنويسي و گرامي‌ داشتن هنرمندان آن، بسياري از خوشنويسان مشهور از سراسر كشور راهي اصفهان شدند تا در دستگاه صفويه ارج و قربي بيابند، همانند عليرضا عباسي و عمادالحسني و عبدالمجيد درويش طالقاني و سيداحمد نيريزي و ديگران.

با كمال تأسف، حسادت، دشمني و سعايت بعضي از خوشنويسان نزديك شاه عباس، باعث شهادت و كشتن بزرگترين نستعليق نويس ايران زمين كه شهرت جهاني دارد گرديد، ولي عاقبت شاه عباس از اين عمل ناپسند خود پشيمانگرديد اما پشيماني سودي نداشت.

ثلث نويسان و نسخ نويسان معروف اصفهاني كه آثار ارزنده و زيبايي از خود به يادگار گذاشته‌اند عبارت‌اند از:

محمدرضا امامي اصفهاني: او به نام امام و پيشواي زمان خود شهرت داشته و داراي عمر طولاني بوده و همزمان با شاه عباس اوّل و شاه صفي و شاه عباس دوم و شاه سليمان زندگي مي‌كرده و كتيبه‌هايي به خط ثلث و نسخ و نستعليق در هر دوره به يادگار گذاشته است. تعداد كتيبه‌ها به خط محمدرضا امامي در بناهاي تاريخي اصفهان بيست و نه عدد مي‌باشد

كه بين سالهاي 1038 تا 1081 هجري، رقم زده است.

محمدمحسن، فرزند محمدرضا امامي: نامبرده كتيبه‌هاي زيادي در بناهاي تاريخي اصفهان دارد. محمدمحسن امامي اگرچه نستعليق و نسخ را خوش مي‌نوشته اما تخصّص او در خط ثلث بوده و كتيبه‌هايي كه از او بر جاي مانده، بيشتر به خط ثلث نوشته شده است. او در عهد شاه سليمان صفوي و ابتداي سلطنت شاه سلطان حسين زندگي مي‌كرده است.

محمد صالح اصفهاني: از خوشنويسان ممتاز و نامدار اصفهان در دوره صفويه است. در بسياري از بناهاي تاريخي آثار قلمي زيباي او مشاهده مي‌شود، مخصوصاً در قسمت فوقاني محراب مسجد شاه اصفهان كتيبه‌اي است به خط ثلث بسيار ممتاز كه در پايان چنين رقم زده است: كَتَبُه محمد صالح الاصفهاني، سال 1038.

علي نقي امامي:او فرزند محمد حسن امامي و از خوشنويسان معروف دوره شاه سلطان حسين صفوي بوده و بسياري از كتيبه‌هاي مدرسة چهارباغ و امام‌زاده اسماعيل به خط او است. علينقي امامي علاوه بر خط ثلث، در خط نسخ و نستعليق نيز آثار ارزنده‌اي از خود باقي گذاشته است. وي عمري طولاني داشته و كتيبه‌هايي از اين خانواده در شهرهاي ديگر از جمله در مشهد و قم و قزوين نيز بر بناهاي تاريخي به يادگار مانده است.عبدالرحيم جزايري: بيشتر كتيبه‌ةاي زيباي مدرسة چهارباغ از آثار اين خوشنويس مي‌باشد كه به خط ثلث عالي نوشته شده است. كتيبه‌هاي سردر ورودي و سردر بازار مدرسة چهارباغ هر دو به خط او است كه در سال 1122 ه.ق و در زمان سلطنت شاه سلطان حسين صفوي نوشته شده است.

خط نستعليق يكي از زيباترين و دلنشين‌ترين انواع خط است كه به خط ايراني و فارسي هم شهرت دارد. اين نوع خط چون انحنا ندارد و كج و معوج نوشته نمي‌شود، عيوب آن زود آشكار مي‌گردد. هنرمند خوش‌نويس خط نستعليق بايد از قدرت و توانايي و مهارت بسياري برخوردار باشد تا بتواند در زمرة خوشنويسان به حساب آيد و چنانچه به سمت استادي رسيد مقام و منزلت والايي دارد كه به نظر نگارنده، مهم‌تر از مقام استادي در ساير خطها مي‌باشد. همان طوري كه خطوط نستعليق ميرعماد حسني حدود چهار صدر سال است چون خورشيدي تابناك در جهان هنر خوشنويسي مي‌درخشد و كسي را مقابله با او ميسر نبوده است اما خوشنويسان معروف خطهاي ديگر به اين پاية شهرت نرسيده‌اند. اينك برخي از خوشنويسان نستعليق اصفهان را معرفي مي‌نماييم:

باباشاه اصفهاني: از معروفترين خوشنويسان زمان خود بوده و تا آن زمان كسي به درجة او نرسيده است. لطافت خطش را در درجة اعجاز و حسن خطش را خداداد دانسته‌اند. صاحب تاريخ عالم آراي عباسي او را از بزرگترين استادان نستعليق زمان شاه طهماسب صفوي دانسته است.

عبدالجبّار اصفهاني: او از شاگردان طراز اوّل ميرعماد و از استادان برجستة خط نستعليق در قرن يازدهم است. آنچه او از قطعات ميرعماد تقليد كرده و به خوبي از عهده برآمده است. عبدالجبّار آثار خطي زيادي دارد. وفات او در سال 1065 هـ . ق اتفاق افتاد.

و...

فهرست مطالب :

• مقدمه :
• چکیده :
• خوشنویسی در دوره صفویه
• جلوهاي ديگر از هنر خوشنويسي و كتاب آرائي. قرآن كريم در دوره صفوي
• قرآن خطي نفيس و منحصر به فرد؛
• يادگار مرجان الكاتب الاسلامي، خوشنويس زن دوره صفويه
• نتیجه :