توضیحات :

مقاله درباره قاجاریه با فرمت ورد قابل ویرایش

تعداد صفحه : 53

بخشی از متن :

تاريخچه قاجاريه

فكر ايجاد لباس ، ناشي از احتياج انسان به دفاع از عوارض طبيعي ، به خصوص در مقابل سرما بوده است . ليكن لباس نيز ، شامل هرگونه وسيله زندگي كه از دايره رفع احتياج ابتدائي بيرون مي كذارد ، حالت تفنني (سرگرمي) به خود مي گيرد ، درطول زمان از صورا ابتدايي بيرون آمده ، اقوام مختلف روي زمين ، هر يك بنا به مقتضيات اقليتي و آداب و رسوم درجه و تمدن خود ، به ايجاد لباسهاي گوناگون پرداخته و در دوخت و شكل و تزئين آن ، ابتكارات گوناگون به وجود آورده اند ، به طوريكه كم كم ، لباي نيز مثل تمام وسايل زندگي ، جلوه گاه ذوق و هنر بشر گرديده و مظهر درجه لطافت و ذوق و تكامل سليقه افراد و ملل بشري است .

مطالعه و نمايش قطورات لباس هاي يك ملت امروزه نه تنها از لحاظ تعقيب سير تاريخي و درك زيبايي و تنوع آنها قابل تعمق است ، بلكه از نظر فهم روانشناسي و عادات و رسوم مختلف آن ملت نيز ، شايان توجه مي باشد . بنابراين ، از مطالعه و شكل و انواع لباس ها در زمانها و مكانهاي مختلف ، مي توان به روحيات يك قوم نيز پي برد شرايط سياسي و اقتصادي در هر يك از اين دوره ها متفاوت است تحول ميان اولين دوره و آخرين دوره بسيار قابل توجه است . اما زير بناي همه اين دوره ها طرز تلقي نسبت به زندگي فرد در جامعه بود كه تا مدت زيادي چگونگي عمل حكومت شكل آن را تعيين مي كرد بنابراين گرچه تغيير در اشكال ظاهري چشمگير بود ، اما در ساختار احتماعي كمتر نمود مي يافت .

آقا محمد خان در مارس 1783 ميلادي با استقرار در پايتخت در تهران به پادشاهي رسيد . در اين زمان با وقوع جنگ در سالهاي 1795 – 1702 ميلادي دول اروپايي در نتيجه شركتهاي تجارب محصول نساجي كمتر به ايران و مشرق زمين نفوذ كردند .

آقا محمد خان تاجي بر سر مي گذاشت و شال و كلاه نادري و كريم خاني را به رجال مملكت داده بود لباسي رسمي براي تمام رجال و طبقات ، جبه و شال بود ، مؤلف كتاب ( شرح زندگي من ) با تاريخ اجتماعي و اداري دوره قاجاريه از آقا محمد خان تا آخر ناصرالدين شاه نيز به همين مسئله چنين اشاره كرده است .

بعد از استيلاي غرب به ايران تقليد از قوم غالب ، كلاه اعياني ايرانيها تبدديل به عمامه كرد ، مردمان با حيثيت به خصوص اهل علم همه عمامه بر سر مي گذاشتند ، حكومت بعضي از سلسله ها كه اصلا ترك بوده اند شايد تغييري در سر پوش داده باشند .

در زمان آقا محمد خان به غير از شال و كلاه ، جبه ، ترمه ،چاقچوري از ماهوت آتلي و كفش ساغري تمام لباس رسمي بود . از آنجا كه حبه لباس روپوش راحت و پردوامي بود تمام ايرانيان آن را اتخاذ كردند و در موارد رسمي و نيمه رسمي به طور كلي در مواقع احترام مي پوشيدند . در دوره قاجاريه به جاي اينكه بيشتر وقت به رفاه و عمران مملكت ، صرف عياشي مي گذشت .

در اين دوره فرصتي مناسب براي تجار و سودگران اروپائي داد تا نفوذ خود را در گمركات ايران و بازار نساجي كامل نمايد .

نسبت قاجاريه ( قاجاريه در تكاپوي زمامداري )

حمله مغول راه ورود بلامانع عده كثيري از قبايل ترك و تاتار را به ايران باز كرد و قبايلي كه راه مقاصد چنگيز دست به كشتار نظامي مغول و سپس در سايه خدمتگذاري به ايلخانان مغول بسياري از دشتها و دامنه هاي سبز و خرم كوهستانهاي فلات ايران و قفقازيه را براي سكونت خود اختيار كردند و در مدت دو قرن حكومت ايلخانان در ايران با نقل و انتقالهايي كه در محل سكونت اين قبايل داده شد نژادهاي مختلف تاتار و ترك بهم آميخته و نامهاي جديدي از جمله تركمان و ازبك را مي توان ذكر كرد .

دوره اول سلطنت قاجاريه

سلطنت قاجاريه به سه دوره تشكيل مي شد دوره اول سلطنت قاجاريه آقا محمد شاه و لشگر كشي به خراسان دوره اول سلطنت قاجاريه كه قريب 40 سال به طول انجاميد آقا محمد خان ( 1210 ذيقعده 1211 ) و فتحعليشاه ( 1212 – 1250 ) به ترتيب زمام سلطنت را در دست داشتند . اين دوره با مهم ترين وقايع تاريخ دنيا مثل انقلاب كبير فرانسه و ظهور ناپلئون اول و توجه خاص بعضي از دول اروپائي با ايران مصادف مي شود . و در اين ميان قاجار بعض ا زمنافع و مصالح كشور را به نفع بيگانگان از دست داده و تنها به فكر حفظ مقام سلطنت بودند .

زنجيره اصطلاحات مؤثر در تغيير لباس

الف : اصطلاحات نظامي : در واقع اولين قشر اجتماعي كه لباس سنتي خود را ( به اجبار) از تن خود در آورده اند و لباس نظاميان اروپائيان را به تن كرد ، سربازان بودند . پولاك كه از سال 1850 تا 1880 در ايران اقامت داشت در اين زمينه مي نويسد :

هر چند كه روي هم رفته مدل لباس شرقيها و برش ، دگرگونيهايي در آن رخ مي دهد به خصوص در اين دو دهه اخير تماس بيشتر با اروپائيان تأثير خود را به جا مي گذارد .

از آن هنگام نه تنها كوششي براي متحد الشكل كردن لباس نظاميان به عمل آمد بلكه اين تماس در سر وضع غير نظاميان نيز مؤثر بوده و به اين ترتيب بعضي از پرسشهاي اروپايي در ايران به نام ، ( دخت نظامي ) رواج يافت ، به همين ترتيب هم جنس و هم نوع پارچه تغيير كرد ، بسياري از پارچه هاي داخلي از نظر زيبايي و قيمت با منسوجات از نظر جنس به پستي كراييد يا به كل از بازار خارج شد .

ب : اصطلاحات اجتماعي : اكثر مورخان اروپايي سعي كردند كه اطلاحات عصر قاجار را ناشي از مسافرتهاي پي در پي ناصرالدين شاه و درباريان به ممالك فرنگ اطلاق كنند .

حتي عمده اي از مورخان ايراني سعي كرده اند كه عامل اساسي اصلاحات در ايران را سفر شاه قلمداد كنند . از آن جمله ( ايوانف ) نويسنده روسي اشاره كرده است كه شاه پس از مسافرت به خارجه ، تصميم گرفته كه پاره اي از تغييرات در دولت و دربار به وجود آورد كه نتيجه آن دستكاه دولتي و درباره شكل اروپايي به خود بگيرد . هر چند كه نمي توان منكر اين مطلب شد كه شاه قاجار تأثير بسزايي در اين تغييرات داشته است شاه ايران سه مسافرت به اروپا كرد كه به ترتيب در سالهاي 1873 ، 1878 ، 1889 ميلادي بود و به تقليد اروپائيها ، وزارتخانه هاي جديد امورخارجه ، امور داخله ، عديله ، معارف ، پست ،‌تلگراف و … تأسيس شد به دنبال آن لباسهاي درباريان نيز كم و بيش اروپائي گرديد .

پ : اصطلاحات طبقاتي : اگر بخواهيم طبقه بندي درستي از طبقات اجتماعي عصر قاجار ( ناصرالدين شاه ) ارائه بدهيم ناچاريم كه از دو قطب طبقاتي عمده آن زمان نام ببريم :

طبقه برتر ( فرا دست ) جامعه بود كه از لحاظ موقعيت سياسي ، اقتصادي و فرهنگي ، بر طبقه مخالف و مقابل خود برتري داشت كه در آن طبقه اقشاري مانند شاه و شاهزادگان ، زنان حرمسرا ، درباريان و كاركنان تجار ، بازرگانان و نظاميان عاليرتبه ، امراي محلي خوانها و فئودالها جا داشتند . اما طبقه دوم طبقه فرودست را را عموما بايد شامل ( كلاه نمديها ) دانست طبقه كارگر ، كلاه نمدي تنگي بر سر مي گذاشتند . از آنجا كه اين طبقه پاسدار حفظ سنتهاي اجتماعي به شمار مي رفت در مقابل دگرگونيهاي تند و ناگهاني مثل تغيير و تبديل لباس سنتي به لباس فرنگي ، حساسيت نشان داده و مقاومت مي كرد به خصوص كه اين طبقه تحت نفوذ روحانيون بود .

تربيت و اخلاق عمومي

تربيت خانوادگي بر اساس آشنا ساختن اطفال به تكاليف شرعي و اجراي دستورهاي مذهبي و انجام عبادات و حفظ مهارت و عفت و ناموس پرستي و گريز از منامي مانند : شرابخواري ، قمار و زنا به طور كلي هدف تربيت در خانواده اين بود كه كودكان و جوانان از سقوط اخلاقي محفوظ بمانند و به همين منظور بود كه پدران و مادران به محض رسيدن پسران به سن و رشد جسماني آنان را به ازدواج وا مي داشتند و دختران را به سن 9 سالگي با بالا شوهر مي دادند .

تمدن ايران در زمان قاجار

جامعه ايراني در فاصله بين انقراض سلطنت صفويه و تأسيس سلطنت قاجاريه با همان خصايص روحي و اخلاقي خود باقي ماند و جامعه عصر قاجاريه نيز وارث همان خصايص گرديد . اكثريت جامعه ايراني يعني قريب به 97 درصد مردم بي سواد بودند و غير از آناني كه با علوم جديد سر وكار داشتند و با تمدن غرب آشنا بودند ، بقيه باسوادان در حدود خواندن و نوشتن و حساب كردن را مي آموختند و از همان آغاز ورود به مكتب به فرا گرفتن قرآن و شرعيات مي پرداختند و بطور كلي هيچگونه وسيله پرورش و رشد فكري براي اكثريت جامعه وجود نداشت . معتقدان مذهبي كه پايه و اساس تعليم و تربيت عمومي بود ، چنانچه گفته شد ، در پرورش وجدان اخلاقي و حسن تعاون اجتماعي مردم كاملا مؤثر و براي حفظ و فرار از خطا و لغزش و آلودگي به فساد و تباهي مفيد و ضروري بود زيرا جز مكتب مذهب هيچگونه مكتب ديگري براي پرورش اخلاقي مردم وجود نداشت . قسمتي از اين معتقدات به صورت شعائر مذهبي در جامعه رواج داشت كه مهمترين آنها را بايد روضه خواني ، شبيه خواني ، تعزيه گرداني ، و تظاهرات دسته جمعي حزن انگيز مردم در ايام ماه محرم و بعضي از روزها عزاي عمومي دانست . و افراد اين جامعه سخت پاينده آداب و سخن و رسوم ملي و شمائر مذهبي خود و بدون ترديد از هر گونه نفوذ تأثير شيوه جديد زندگي و تمدن غرب بر كنار مانده بودند .

شاهزادگان و اعيان زادگان معمولا به مكتب نمي رفتند و معلم اقتصادي يا به اصطلاح آن روز معلم سر خانه آنان تدريس مي كرد . به خاطر ان اعتقادات عميق مذهبي كه مانع ازدواج فساد و فحشا در جامعه ميان دختران و پسران شده بود .

و...

فهرست مطالب :

نسبت قاجار

دوره اول قاجاريه

زنجيره اصطلاحات مؤثر در تغيير لباس

تربيت و اخلاق عمومي

تمدن ايران در زمان قاجار

اقتصاد

پول و نقش بانكها

وضع اقتصادي

صنايع

وضعيت اشتغال در بخش نساجي

هنر

صنعت نساجي در عصر قاجاريه

از بين رفتن صنعت نساجي در دوره قاجاريه

اعزام دانشحو و تغيير لباس

پوشاك اصيل در اوائل دوره قاجاريه

پوشاك ايرانيان در دوره قاجاريه

انتقال تدريجي آداب و رسوم اروپائيان

لباس طبقات و اقشا ر (مختلف مردم ، لباس زنان )

لباس زنان طبقات مختلف

لباس طبقات و اقشار مختلف مردان

مظفرالدين شاه و محمد شاه مشروطيت ، تسخير ، ويراني و تقليد

نقش مدارس و آموزشگاههاي دختران ، دارالمعلمات و انجمنهاي زنان در رفع حجاب

مشروطيت

خاورميانه و تغيير لباس مردم

بقاب

بتان

كفش و جوراب

تنبان

كفش و جوراب زنان

پيراهن

كلاه و عمامه

شلوار ، شال كمر

قبا و كمرچين

كليجه و جبه

عبا و عمامه

پوستين

منابع